Αντιμετωπίζοντας τον φόβο της απόρριψης από τους άλλους

Πόσες φορές αναβάλλουμε κάτι το οποίο θέλουμε να κάνουμε, γιατί σκεφτόμαστε το τι θα πουν οι άλλοι; Πόσες φορές βρίσκουμε τον εαυτό μας να βασανίζεται ψυχολογικά, επειδή κάποιος άλλος μας απέρριψε; Πόσες φορές πάλι αναβάλλουμε ή δεν κυνηγάμε τα όνειρα μας, επειδή φοβόμαστε το πως θα αντιδράσει ο υπόλοιπος κόσμος; Κατ' αρχάς, αν έχεις βιώσει ποτέ το συναίσθημα αυτό δεν είσαι μόνος. Σημαίνει απλά ότι είσαι άνθρωπος και όχι φυτό. Ο φόβος της απόρριψης του εαυτού μας από τους άλλους στην εργασία, στις σχέσεις και στη ζωή γενικότερα, είναι κάτι που συνέβαινε πάντα και θα συμβαίνει και στο μέλλον, καθώς είναι ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο. Το να αφήσουμε όμως το φόβο αυτό να μας κυριαρχήσει είναι τεράστιο λάθος, γιατί αν το πράξουμε, είναι σαν απορριπτούμε την ίδια τη δυνάμει μας λαμπρή ζωή, η οποία περιμένει από εμάς για να φανερωθεί. Πριν όμως προχωρήσουμε στους πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης του φόβου αυτού της απόρριψης, πρέπει να δούμε το γιατί το συναίσθημα αυτό αποτελεί κοινωνικό ταμπού και γιατί είναι τόσο οδυνηρό. Η ιστορία ίσως να ξεκινάει κάπου σε κάποια σαβάνα ή σε κάποια άγρια ζούγκλα της Αφρικής, εκεί στα πρώτα στάδια της εξελικτικής μας διαδικασίας ως ανθρώπινο είδος, όπου κινούμασταν σε μικρές ομάδες για να επιβιώσουμε. Μέσα σε ένα τέτοιο επικίνδυνο περιβάλλον, με άγρια ζώα να περιμένουν σε κάθε γωνιά, κάποιο άτομο της αγέλης μας να αποκοπεί, ούτως ώστε εύκολα να το κατασπαράξουν, η συνοχή της ομάδας, ήταν το κλειδί της επιβίωσης μας και συνοχή σημαίνει, να λειτουργούμε όλοι κάτω από κάποιο κοινό σκοπό και να υπακούμε στους κανόνες της ομάδας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικός για την επιβίωση μας ήταν ο φόβος να μην μείνουμε μόνοι. Τα πράγματα όμως άλλαξαν. Δεν βρισκόμαστε πλέον σε τέτοιες επικίνδυνες συνθήκες. Σήμερα ζούμε σε διαφορετικού είδους κοινότητες από τότε. Το περιβάλλον μας είναι πολύ πιο ασφαλές και η αποκοπή από οποιαδήποτε ομάδα, σύνολο ή κοινότητα, δεν σημαίνει κατ' ανάγκη τον θάνατο μας. Κι όμως ο φόβος αυτός παραμένει ριζωμένος μέσα μας, σαν να επρόκειτο να δεχθούμε πραγματική επίθεση που θα προκαλούσε την φυσική μας εξόντωση. Επιστήμονες και ερευνητές του κεντρικού μας νευρικού συστήματος, έχουν παρατηρήσει την απελευθέρωση οπιοειδών όταν αντιμετωπίζουμε τέτοιες καταστάσεις, όπως ακριβώς θα απελευθερώνονταν στον οργανισμό μας, εάν είχαμε υποστεί κάποιο πραγματικό σωματικό τραύμα. Εδώ όμως το κουβάρι ξεκινάει να ξετυλίγεται. Εάν η απόρριψη που δεχόμαστε από κάποιο άτομο ή μια ομάδα και συνάμα η αποκοπή μας από αυτά, παράγει τέτοια οδυνηρή σωματική αντίδραση, σαν να επρόκειτο για πραγματικό φυσικό τραύμα και το εξωτερικό μας περιβάλλον δεν είναι πια τόσο επικίνδυνο, που η αποκοπή μας από την ομάδα μας, να σημαίνει κατ' ανάγκη την φυσική μας εξόντωση, τότε το πρόβλημα είναι κάπου αλλού. Δεν έχει να κάνει ούτε με το περιβάλλον μας, ούτε με όποιον πιθανόν μας απορρίψει, αλλά με το πως εμείς βλέπουμε το γεγονός που μας συμβαίνει και όχι με το γεγονός καθαυτό. Η αντιμετώπιση μας δηλαδή αυτή, η οποία προκαλεί αυτές τις οδυνηρές σωματικές και ψυχολογικές αντιδράσεις, δεν προέρχεται από την ίδια την κατάσταση που μας συμβαίνει, αλλά από την ΑΝΤΙΛΗΨΗ που έχουμε εμείς για την κατάσταση αυτή. Αυτά είναι πολύ καλά νέα 🙂. Αν οι αντιλήψεις μας για την όποια κατάσταση, είναι αυτές που προκαλούν το όλο πρόβλημα του εσωτερικού αυτού πόνου που νιώθουμε όταν κάποιος μας απορρίπτει και όχι κάποιος άλλος εξωγενής παράγοντας, τότε η πηγή του προβλήματος είμαστε ΕΜΕΙΣ και όχι κάποιος άλλος άνθρωπος ή κατάσταση. Εάν είμαστε εμείς το κύριο πρόβλημα και όχι κάποιος άλλος, αυτό σημαίνει ότι είναι στον απόλυτο έλεγχο μας, το πως θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και αυτό γίνεται απλά, με την αναπλαισίωση του γεγονότος που μας συνέβη. Να το δούμε δηλαδή υπό άλλη οπτική ματιά. "Κανένα εξωτερικό γεγονός δεν μπορεί να μας βλάψει ή να μας ωφελήσει, παρά μόνο οι αντιλήψεις μας γι' αυτό", έλεγαν κάποτε οι στωικοί φιλόσοφοι και είχαν απόλυτο δίκαιο. Με αυτή την οπτική απέναντι στα πράγματα, όπου οι αντιλήψεις μας είναι που προκαλούν τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις, όχι μόνο δεν μπορεί να μας βλάψει η απόρριψη από κάποιον άνθρωπο ή σύνολο, αλλά αντιθέτως, μπορεί να είναι πολύ ωφέλιμη μάλιστα. Άρα το ερώτημα που αναδύεται τώρα είναι το εξής: πώς μπορούμε να διαμορφώσουμε την αντίληψη μας απέναντι στο γεγονός της απόρριψης μας από τους άλλους, αλλά και σε οποιαδήποτε άλλο οδυνηρό γεγονός, ούτως ώστε αυτή να είναι ωφέλιμη αντί βλαβερή; Ξεκινώντας για την αναπλαισίωση του προβλήματος, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ένα πολύ σημαντικό πράγμα. ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑ. Αντιθέτως, μπορεί να αποτελεί μια πολύ ωφέλιμη διαδικασία πριν την βίωση της όποιας επιτυχίας και για την επίτευξη ενός σημαντικού σκοπού. Ακόμα και η όποια αποτυχία δεν αποτελεί αποτυχία καθαυτή, αλλά και αυτή, σημαντικό μέρος της όποιας επικείμενης επιτυχίας. Είναι μια κατάσταση που μας βοηθάει να δούμε τα λάθη μας, να βελτιωθούμε και να είμαστε έτοιμοι, όταν έρθει η κρίσιμη ώρα που θα πετύχουμε. Όπως έλεγε και ο πρώην Βρετανός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Ντισραέλι, "επιτυχία είναι να είσαι έτοιμος για την ώρα σου, όταν αυτή έρθει". Έτοιμος πάντως κάποιος γίνεται με την γνώση, η οποία με την σειρά της φέρνει την ικανότητα. Εδώ αξίζει να αναρωτηθούμε πόσο τεράστια γνώση μπορούμε να αποκτήσουμε από τις αποτυχίες, φτάνει να έχουμε όπως λέει κι ο ποιητής, "πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μας". Πόσα παραδείγματα έχουμε επιτυχημένων ανθρώπων, που πριν πετύχουν στη ζωή τους, δεχόταν την μια απόρριψη και αποτυχία μετά την άλλη; Ας πάρουμε για παράδειγμα τον Τόμας Έντισον, ο οποίος έφτιαξε την πρώτη ηλεκτρική λάμπα μετά από χιλιάδες αποτυχημένες προσπάθειες και ο οποίος τελικά όταν ρωτήθηκε για τις προηγούμενες αποτυχίες του, απλά απάντησε, "Δεν απέτυχα. Απλά ανακάλυψα 10,000 τρόπους που δεν δουλεύει." Ας δούμε επίσης την εξάσκηση στην απόρριψη, όπως με πολύ αστείο τρόπο την έκανε ο Διογένης ο κυνικός. Κάποτε τον είδε κάποιος να ζητά ελεημοσύνη από κάποιο άγαλμα και απορημένος αυτός τον ρώτησε, "τί κάνεις εκεί Διογένη; Τρελάθηκες;" Όχι απάντησε, "εξασκούμαι στην απόρριψη από τους συνανθρώπους μου;" 🙂 Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο στην αντιμετώπιση της απόρριψης από τους άλλους, αλλά και οποιασδήποτε άλλης οδυνηρής κατάστασης που μας συμβαίνει, είναι ο εσωτερικός διάλογος που αναπτύσσουμε με τον εαυτό μας να είναι τέτοιος, που να διατηρεί την δύναμη του ελέγχου σε μας και όχι να μεταφέρεται η δύναμη αυτή σε οποιαδήποτε εξωτερικό γεγονός που μας συμβαίνει. Πολύ σημαντικό είναι τα ερωτήματα που θέτουμε στον διάλογο αυτό, να μην ξεκινάνε με τα "Γιατί", αλλά με τα "Τί". Αντί δηλαδή να ξεκινάμε με το "ΓΙΑΤΙ να μου συμβεί αυτό το γεγονός ή κατάσταση (Γιατί όχι; θα μπορούσαμε πάλι να πούμε 🙂);" μπορούμε κάλλιστα να τον ξεκινήσουμε με το "ΤΙ κάνω από δω και μπρος;" Στην πρώτη περίπτωση η δράση παραλύει, ενώ στη δεύτερη, ξεδιπλώνονται μπροστά μας μυριάδες επιλογών και η δύναμη για δράση παραμένει σε εμάς. Θα μπορούσαμε να ρωτήσουμε πάλι, "εάν είχα την ευκαιρία να πάω πίσω στον χρόνο και να προσπαθήσω ξανά, ΤΙ θα έκανα διαφορετικό;" Η απάντηση στην ερώτηση αυτή όποτε μας συμβαίνει μια τέτοια κατάσταση, αποτελεί και τη ΓΝΩΣΗ που απεκτήσαμε από την εμπειρία αυτή, η οποία μας επιτρέπει να επιστρέψουμε πίσω πιο δυναμικά και προσπαθήσουμε ξανά και ξανά και ξανά, μέχρι στο τέλος να πετύχουμε. Όσο για τα ακριβή "Γιατί", αυτά θα τα μάθουμε καλύτερα, μετά που θα έρθει η επιτυχία, όταν θα έχουμε ολοκληρωμένη την εικόνα μπροστά μας. Άρα εδώ η απόρριψη έχει να κάνει με κάποιο συγκεκριμένο αριθμό και όχι με κάτι το τελικό. Έχει να κάνει με το "προσπαθώ ξανά και ξανά" αποκτώντας ουσιαστική γνώση παράλληλα στην πορεία, μέχρι την τελική επίτευξη του σκοπού μου. Η απόρριψη από τους άλλους επίσης, δημιουργεί χώρο για αναστοχαστική σκέψη. Όπως λέει ο Jia Jiang στο βιβλίο του "Rejection Proof", δημιουργεί πεδίο όπως και στον πόλεμο, για ανασύνταξη δυνάμεων με σκοπό την επόμενη μας επίθεση-προσπάθεια προς τον σκοπό μας. Είναι σαν μια τακτική οπισθοχώρηση, η οποία στο πεδίο της μάχης, διαφέρει πολύ από την άτακτη τραπή σε φυγή. Οπισθοχώρηση-Ανασύνταξη-Αντεπίθεση. Τώρα πάλι, για να μας απορρίψει κάποιος, υπάρχει κάποια βάση για την αντίληψη του αυτή. Μήπως κάνω κάτι λάθος, μήπως έχει ελλιπείς πληροφορίες για μένα ή μήπως η αντίληψη του αυτή προέρχεται από ένα διαφορετικό αξιακό πλαίσιο του δικού μου; Ο προβληματισμός πάντως, χωρίς να κάνουμε επίθεση στον καλύτερο μας φίλο που πρέπει να είναι ο εαυτός μας, δεν βλάπτει. Εάν πάλι κάποιος μας κακολογεί, πιο σοφό είναι να αναρωτηθούμε, αντί να αντιδράσουμε απευθείας, όπως έλεγε ο Πλάτωνας, "Είμαι όντως τέτοιος όπως λέει;" Εάν ναι, τότε ανοίγεται μπροστά μας πεδίο για βελτίωση. Εάν όχι, απλά συνεχίζουμε, επειδή πολύ απλά, "Δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου, αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκυλί που γαβγίζει", όπως έλεγε ο Τσώρτσιλ. Πότε όμως είναι σοφό να δίνουμε σημασία στα λόγια κάποιου και επάνω σε αυτά, να κάνουμε τον αναστοχασμό μας; Μα φυσικά, όταν προέρχονται τα λόγια αυτά από ανθρώπους που θεωρούμε ότι είναι σοφοί και ενάρετοι και ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ. Γιατί είναι μεγάλο λάθος να θέλουμε να αρέσουμε σε όλους, αλλά είναι πολύ σωστό να αρέσουμε σε αυτούς που έχουν κατακτήσει την σοφία και την αρετή σε σημαντικό βαθμό. Πολύ χρήσιμα εδώ είναι τα λόγια του Πλούταρχου στο βιβλίο του "Περί παίδων αγωγής", όπου λέει, "αν θες να αρέσεις στους πολλούς, δεν θα αρέσεις στους σοφούς." Ένα αλλο σημαντικό σημείο και τελειώνω εδώ, για το ότι δεν πρέπει να βιώνουμε την όποια απόρριψη ως ένα βλαβερό γεγονός σαν να ήταν το τέλος του κόσμου, είναι ότι η απόρριψη από κάποιον δεν αφορά την τελική ετυμηγορία για το ποιοι είμαστε, αλλά απορρέει από τη άποψη που έχει κάποιος άλλος για εμάς. Πώς είναι δυνατόν να έχουμε όλοι τις ίδιες απόψεις; Αδύνατον. Ο καθένας μας, έχει διαφορετική οπτική για τον κόσμο και τα πράγματα, η οποία προέρχεται από την γνώση που έχει αποκτήσει, από το τι θεωρεί ότι έχει αξία στη ζωή και ίσως να υπάρχουν γι' αυτή, ακόμα και λόγοι επίσης γενετικοί. Δεν μπορούν όλοι να μας απορρίπτουν. Ενώ κάποιος μπορεί να μας απορρίπτει, κάποιος άλλος την ίδια στιγμή μας αποδέχεται. Η ουσία είναι αυτοί που μας αποδέχονται να είναι ανθρώποι σοφοί και ενάρετοι και που οι αξίες τους να είναι σύμφωνες με τις δικές μας. Πάντως πολύ σημαντικό είναι το να είμαστε ο εαυτός μας, για να ξεχωρίσουν αυτοί που θα είναι μαζί μας στο ταξίδι αυτό της ζωής και ποιοι όχι. Το να προσποιούμαστε όμως ότι είμαστε κάτι διαφορετικό από αυτό που είμαστε πραγματικά, ούτως ώστε να μην νιώσουμε την όποια απόρριψη από τον οποιονδήποτε, πράττουμε το μεγαλύτερο απ' όλα τα σφάλματα που είναι, Η ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΜΑΣ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ, όχι από κάποιον άλλο, αλλά από εμάς τους ίδιους. Αυτό και αν έπρεπε να πονάει... 🤕 Τελικά στη μάχη για να πετύχουμε τον οποιοδήποτε σκοπό στη ζωή μας, έχουμε ως καλύτερο σύμμαχο, αλλά ταυτόχρονα και χειρότερο δυνάμει εχθρό, κανέναν άλλο, από τον ίδιο μας τον εαυτό. Εκεί μέσα βρίσκονται "οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες" που έλεγε ο ποιητής, εκεί μέσα όμως και το μεγαλείο. Η περισσότερη γνώση που αποκτούμε για το ποιοι τελικά είμαστε, που περνά μέσα από απορρίψεις, δοκιμασίες, αποτυχίες, είναι και το κλειδί για το Ευ ζην. ********************************** «Ένδον σκάπτε· ένδον η πηγή του αγαθού και αεί αναβλύειν δυναμένη, εάν αεί σκάπτης», Μάρκος Αυρήλιος, Εις εαυτόν Ζ 59. "Σκάβε μέσα σου· μέσα σου είναι η πηγή του καλού και θα αναβλύζει πάντα αν πάντα την αναζητείς."